Dược sĩ Phạm Hà
Penicillin được coi là thuốc đầu tiên được chỉ định khi người bệnh mắc viêm họng do liên cầu khuẩn. Loại thuốc điều trị viêm họng này ít gây độc nhưng vẫn cần phải sử dụng đúng liều lượng, thời gian để tránh những tai biến, thậm chí tử vong khi dùng không đúng cách. Vậy bạn cần phải lưu ý những gì khi sử dụng thuốc?
Nhận diện viêm họng do liên cầu khuẩn
Liên cầu khuẩn (Streptococcus) là một trong những nguyên nhân gây viêm họng, thường được biết dưới tên Streptococcus pyogenes hoặc liên cầu nhóm A. Loại vi khuẩn này gây ra một số triệu chứng đặc trưng và thường nặng hơn các nguyên nhân gây viêm họng khác kể cả các biến chứng toàn thân nặng nề như viêm thận, viêm khớp, thấp tim, tổn thương van tim. Khi bị viêm họng do liên cầu khuẩn, người bệnh sốt cao đột ngột 39oC - 40oC, có thể phát ban, đau bụng, đôi khi nôn mửa, đặc biệt là ở trẻ nhỏ. Bệnh kèm theo là đau họng, khó nuốt, hạch cổ sưng to, ấn đau. Khám họng niêm mạc họng thấy đỏ, amidan sưng, có giả mạc màu trắng bẩn. Người bệnh sẽ được thực hiện xét nghiệm nuôi cấy định danh vi khuẩn, xét nghiệm kháng nguyên nhanh chóng trên các mẫu swab để kiểm tra sự hiện diện của vi khuẩn, bao gồm cả vi khuẩn liên cầu.
Sử dụng penicillin điều trị viêm họng
Liều dùng kháng sinh điều trị viêm họng ngay sau khi bệnh được chẩn đoán sẽ tùy thuộc vào từng người bệnh và sự nhạy cảm của vi khuẩn với kháng sinh, chức năng thận, cân nặng, tuổi... Kháng sinh sử dụng trong trường hợp này là penicillin G. Đây là kháng sinh thuộc nhóm beta - lactam, dạng thuốc bột pha tiêm tan trong nước, dạng viên nén 200.000 đơn vị dùng để uống. Penicillin G diệt khuẩn bằng cách ức chế sự tổng hợp vỏ tế bào vi khuẩn. Tuy nhiên, tác dụng này bị giảm bởi penicillinase và các beta - lactamase khác.
Penicillin G không bền trong môi trường acid, do đó không được hấp thu qua đường uống. Sinh khả dụng đường uống chỉ đạt khoảng 15 - 30%. Do vậy, penicillin G chủ yếu được dùng đường tiêm và tốt nhất nên tiêm tĩnh mạch. Benzylpenicillin vào máu nhanh sau khi tiêm bắp dạng muối tan trong nước và thường đạt được nồng độ cao nhất trong vòng 15 - 30 phút. Nửa đời trong huyết tương khoảng 30 - 50 phút ở người bệnh bình thường, liều cho người bệnh trên 60 tuổi nên giảm khoảng 50% so với liều người lớn, vì chức năng thận bị giảm. Benzylpenicillin được chuyển hóa rồi bài tiết nhanh ở ống thận ra đường nước tiểu.
>>Xem thêm: Bị viêm họng có đờm, bác sĩ thường kê loại thuốc long đờm nào?
Thận trọng khi dùng penicillin
Những người dị ứng với nhóm penicillin sẽ bị chống chỉ định với loại thuốc này. Bên cạnh đó, cần thận trọng khi dùng penicillin natri liều cao ồ ạt có thể dẫn đến giảm kali huyết và đôi khi tăng natri huyết. Nên dùng kèm theo thuốc lợi tiểu giữ kali. Dùng thuốc với người bệnh suy giảm chức năng thận, có thể gây kích ứng não, co giật và hôn mê. Có thể xảy ra quá mẫn với da khi tiếp xúc với kháng sinh, nên thận trọng tránh tiếp xúc trực tiếp với thuốc. Với phụ nữ mang thai chỉ sử dụng khi thật cần thiết. Do penicillin được bài tiết qua sữa nên thận trọng khi dùng trong thời kỳ cho con bú, vì có những ảnh hưởng của kháng sinh nói chung với trẻ nhỏ như: Dị ứng, thay đổi hệ vi khuẩn đường ruột.
Dùng penicillin có tác dụng phụ không?
Penicillin có độc tính thấp, nhưng là chất gây mẫn cảm đáng kể, thường gặp nhất là phản ứng da, xấp xỉ 2% trong số bệnh nhân điều trị. Những phản ứng tại chỗ ở vị trí tiêm thuốc cũng hay gặp với biểu hiện ban đỏ ngoài da, viêm tĩnh mạch huyết khối. Phản ứng phụ ít gặp là tăng bạch cầu ưa acid, mề đay ngoài da, hiếm gặp các phản ứng phản vệ hoặc thiếu máu tan máu, giảm bạch cầu. Có thể thấy những triệu chứng của não như động kinh, đặc biệt ở những người bệnh có chức năng thận giảm trên 60 tuổi và trẻ sơ sinh nên xem xét cho giảm liều penicillin và điều trị chống co giật.
Các trường hợp quá liều có thể gây phản ứng có hại tới thần kinh như co giật, liệt và có thể gây tử vong. Khi dùng quá liều, phải ngừng dùng thuốc, điều trị triệu chứng. Penicillin G kali quá liều có thể cần được loại bỏ bằng phương pháp lọc máu nhân tạo.
>>Xem thêm: Tại sao không nên lạm dụng kháng sinh làm thuốc chữa viêm họng?
